Bạch đàn chanh (Eucalyptus citriodora) - Vị thuốc thời kháng chiến

Cây bạch đằng chanh là một trong những loài cây có giá trị kinh tế và dược liệu cao trong y học cổ truyền. Cây được trồng rộng rãi trên khắp nhiều nơi trên thế giới, bao gồm cả Việt Nam. Ngoài những ứng dụng trong y học, cây bạch đằng còn mang đến nhiều lợi ích khác cho con người, từ việc sử dụng trong nghề nông nghiệp đến làm đẹp và chăm sóc sức khỏe. Hãy cùng Himalaya tìm hiểu về cây bạch đằng chanh và các công dụng của nó trong bài viết sau đây.

Giới thiệu cây bạch đàn chanh

Cây gỗ bạch đàn chanh còn được gọi là Khuynh diệp, tên khoa học là Eucalyptus, trong họ Myrtus, Myrtaceae. Có hơn 700 loài bạch đàn, hầu hết có bản địa tại Australia, và một số nhỏ được tìm thấy ở New Guinea và Indonesia và một ở vùng viễn bắc Philippines và Đài Loan.

Các loài bạch đàn chanh đã được trồng ở các vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới gồm châu Mỹ, châu Âu, châu Phi, vùng Địa Trung Hải, Trung Đông, Trung Quốc, bán đảo Ấn Độ… dẫn giống bằng hạt đem về trồng ở đất nước ta vào khoảng thập niên 1950 và cho thấy một số loài rất thích hợp với thổ nghi và khí hậu của Việt Nam, nhất là có thể trồng tập trung thành rừng thuần hay trồng phân tán trong đất thổ cư của nhân dân từ vùng đồng bằng cho đến các vùng bình nguyên và cao nguyên.

Bạch đàn chanh: Eu. Citriodora, thích hợp vùng thấp, lá có chứa tinh dầu mùi sả. Cây Bạch đàn (Eucalyptus camaldulensis Dehn.) là cây gỗ to, vỏ mềm, bần bong thành mảng để lộ vỏ thân màu sáng, cành non có 4 cạnh, lá non mọc đối, không cuống, phiến lá hình trứng, màu lục như phủ sáp. Lá già mọc so le phiến lá hình liềm hẹp và dài hơn lá non. Phiến lá có túi tiết tinh dầu. Hoa mọc ở nách lá. Quả hình chén.
Lá hình mũi dáo hay hình lưỡi liềm, cuống ngắn và hơi vặn, phiến lá dài và hẹp (ở loài E. exserta) giòn và rộng hơn (ở loài E. camaldulensis), rộng 1 – 5 cm, dài 8 – 18 cm. Hai mặt lá đều có màu xanh ve ít vàng nhạt, lác đác có nhiều chấm nhỏ màu vàng. Khi soi lá trước ánh sáng thấy rất nhiều túi tiết tinh dầu nhỏ li ti. Gân cấp hai tỏa ra từ gân giữa, gặp nhau ở mép lá. Khi vò lá có mùi thơm mạnh đặc biệt, mùi dịu hơn ở loài E. camaldulensis. Vị thơm nóng, hơi đắng chát, sau có cảm giác mát và dễ chịu.

Công Dụng Của Cây Bạch Đàn 

Lá: Có thể dùng lá bạch đàn trắng hoặc bạch đàn liễu để thay thế lá bạch đàn xanh (E. globulus) là loại đã được sử dụng rất lâu đời ở các nước châu Âu.
Dạng dùng: Thuốc hãm, thuốc xông, hoặc pha chế thành các dạng bào chế như siro cồn lá bạch đàn, dùng để chữa ho, sát khuẩn đường hô hấp, chữa các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp, ho, hen v.v…

Tinh dầu bạch đàn chanh

Tinh dầu bạch đàn chanh Eucalyptus Citriodora được chiết xuất từ lá, cành và thân của cây bạch đàn chanh. Với hương thơm rất mạnh, tươi, có vị chanh, ngọt nên có rất nhiều bạn mê mẩn mùi hương này. Ngoài hương thơm độc đáo bạch đàn chanh còn có rất nhiều công dụng như: chăm sóc tóc, giảm cảm cúm, trị viêm xoang và làm sạch cơ thể.

Tinh dầu được sử dụng như tinh dầu tràm. Tuy nhiên, đến nay Bạch đàn ở Việt Nam chưa được khai thác ở quy mô công nghiệp như tràm. Còn ở phạm vi nghiên cứu thăm dò và đề xuất.

Tinh dầu Eucalyptus Citriodora có thế mạnh trong việc điều trị các triệu chứng về đường hô hấp. Có tác dụng tốt trong việc khử mùi. Mang lại sự cải thiện hiệu quả cho các triệu chứng đau nửa đầu.

Tinh dầu Eucalyptus Citriodora được chiết xuất từ lá, có tác dụng kháng khuẩn mạnh, mang lại sự thanh khiết. Tăng cường hệ miễn dịch, chống cảm cúm, mệt mỏi, đau họng. Trị gàu và các loại bệnh nhiễm khuẩn ở da, giảm đau cơ, khớp và các chấn thương khác. Tốt cho người bị cao huyết áp, mang lại sự bình tĩnh, thoải mái.

Do đó tinh dầu bạch đàn chanh được Khoa tai – mũi – họng – bệnh viện Bạch Mai sử dụng nhiều trong những năm kháng chiến chống Mỹ để chữa ho, viêm họng, sát khuẩn đường hô hấp.

Tinh dầu còn được dùng trong kỹ nghệ hương liệu để sản xuất nước hoa và các loại chất thơm khác có mùi thơm tự nhiên của hoa, có thể thay thế tinh dầu sả Java (Cymbopogon winterianus).

Tác dụng của tinh dầu bạch đàn chanh đối với sức khỏe

• Chống cảm cúm: 5 giọt tinh dầu nguyên chất bạch đàn chanh vào 25ml dầu nền (dầu oliu, dầu dừa…). Dùng massage ngực, lòng bàn tay, chân hàng ngày giúp phòng ngừa cảm cúm.

• Giảm stress, tập trung tinh thần cho công việc: Cho vài giọt tinh dầu máy khuếch tán hoặc đèn xông tinh dầu. Hoặc cho vào bồn tắm ngâm mình để cảm nhận sự thoải mái.

• Đuổi côn trùng: Pha tinh dầu bạch đàn với dầu nền massage lên cơ thể hoặc chấm 4 giọt ở 4 góc gối.

• Khử mùi ô tô, nhà: Nhỏ vài giọt tinh dầu vào máy xông hoặc đèn đốt bạn sẽ thấy không khí trở nên sạch và thơm mát.

• Giảm đau cơ bắp: Pha tinh dầu bạch đàn + tinh dầu gừng + tinh dầu hương thảo + ít nước ấm rồi massage nhẹ nhàng lên vùng cơ bắp bị đau.

• Trị viêm xoang: Nhỏ 5 – 8 giọt tinh dầu bạch đàn chanh vào 500ml nước nóng, trùm khăn kín cách mặt nước 25-30cm và hít thở sâu trong 15 phút.

Công dụng của tinh dầu bạch đàn chanh đối với việc làm đẹp

• Trị tóc rụng, kích thích mọc tóc: Gội sạch đầu, lau khô tóc, pha 2-3 giọt tinh dầu bạch đàn chanh. Hoặc kết hợp với tinh dầu khác như tinh dầu bạc hà, tinh dầu hương nhu hoặc tinh dầu bưởi cùng với chút nước ấm. Massage nhẹ lên chân tóc, giúp tóc mềm mượt và ít bị rụng đấy.

• Dưỡng da: Cho 4- 5 giọt tinh dầu bồn tắm ngâm mình vào bạn sẽ hết mụn mẩn đỏ và nâng cao sức đề kháng.

• Trị mụn: Pha 3 giọt tinh dầu bạch đàn chanh với 3 giọt dầu nền massage nhẹ nhàng lên vùng da mụn khoảng 5 phút rồi rửa sạch nhé

Lưu ý: 

Lưu ý rằng không phải loại tinh dầu nào cũng có thể sử dụng trực tiếp lên da và uống được. Trước khi sử dụng tinh dầu, bạn cần đọc kỹ hướng dẫn và tìm hiểu về tính chất của sản phẩm để đảm bảo an toàn cho sức khỏe và sử dụng đúng cách.

Từ những thông tin về cây bạch đằng, chúng ta có thể thấy rằng đây là một loại cây có giá trị kinh tế và dược liệu rất cao trong y học cổ truyền. Ngoài ra, cây còn được sử dụng trong nghề nông nghiệp, làm đẹp và chăm sóc sức khỏe. Cây bạch đằng chanh với hương thơm đặc trưng và tính năng làm đẹp da cũng đang trở thành một lựa chọn yêu thích của nhiều người. Với những công dụng đa dạng như vậy, cây bạch đằng và bạch đằng chanh đang trở thành một nguồn tài nguyên quý giá không chỉ trong y học cổ truyền mà còn trong cuộc sống hàng ngày của con người.